Pınar Saraçoğlu
Divan başkanlığını Ekrem İmamoğlu’nun yapacağı kurultayın ilk günü genel başkan, ikinci günü Parti Meclisi ve Yüksek Disiplin Kurulu seçimi yapılacak.
Kurultayda, 1368 kurultay delegesi yeni genel başkanı ve PM üyelerini belirleyecek. CHP Genel Başkanlığına aday olabilmek için 65, Parti Meclisi üyeliğine aday olabilmek için de 10 delegenin imzası gerekecek. “İkinci yüzyılda demokrasi ve birlik kurultayı” olarak kurultay sloganı, CHP’ye değişimi getirebilecek mi, yoksa düzen devam mı edecek? Merak konusu…
CHP’nin 1919’ dan bu yana gerçekleşen kurultay ve olağanüstü kurultaylarını sizler için hazırladık…
CHP’NİN SAVRULUŞ KONGRELERİ
CHP, Mustafa Kemal Atatürk öncülüğünde 9 Eylül 1923’te önce “Halk Fırkası” adıyla kuruldu. İlk adı, “Cumhuriyet Halk Fırkası” idi. 1935 yılında ise “Cumhuriyet Halk Partisi” ismini aldı.
İLK KONGRE 1919
CHP ilk kongresi olarak Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin kurulmasını sağlayan 4–11 Eylül 1919 tarihleri arasında toplanan Sivas Kongresi’ni kabul etti. Kongrenin tek amacı vardı; Vatanın kurtulması…
İKİNCİ KONGRE 1927
Atatürk kongrede, 6 gün, 36 saat 33 dakika Nutuk’u okudu. Kongre, Cumhuriyetçilik, Milliyetçilik, Halkçılık ve Laiklik ilkelerini kabul etti.
ÜÇÜNCÜ KONGRE 1931
Mustafa Kemal Paşa kongrenin açılış konuşmasında, ağırlıklı olarak Sivas Kongresi’nin önemi üzerinde durdu. Tam bağımsızlığa vurgu yaptı. Parti ilkelerine devletçilik ve devrimcilik eklendi. CHP’nin sembolü Altı Ok’u İsmail Hakkı Tonguç tasarladı. Partinin taban örgütünü oluşturması için Halkevleri kuruldu. Mecliste çok seslilik yaratabilmek için 20 bağımsız milletvekilinin, meclise girmesine olanak sağlandı.
DÖRDÜNCÜ KONGRE 1935
Birçok şehirde dükkânlar parti bayraklarıyla süslendi. Halkevlerinde CHP’nin tarihçesi üzerine konferanslar verildi, gece fener alayları düzenlendi, şehirlerin sokakları ışıklandırılıp, süslendi. Atatürk’ün kongreyi açışı sırasında yapacağı konuşmanın herkes tarafından dinlenebilmesi için yerleşim yerlerinde belli başlı yerlere radyolar ve hoparlörler kuruldu. Parti kurultayında, Türk Devrimini savunan, tam bağımsızlıkçı Kemalizm ilkesini programına ekledi. CHP adının “Kemalist Parti” olarak değiştirilmesi teklifi kabul edilmedi. Program Dil Devrimi’nin getirdiği yeni anlayışla yeniden yazıldı. Kongrede devletçilik ilkesi büyük toprak sahipleri tarafından eleştirildi.
İLK OLAGANÜSTÜ KONGRE 1938
Atatürk’ün vefatı ardından toplanan olağanüstü kongre de İsmet İnönü’ye “Milli Şef” ve “Değişmez Genel Başkan” unvanları verdi. Atatürk’ün Şükrü Saraçoğlu, Tevfik Rüştü Aras gibi yakın çevresi etkisizleştirildi.
BEŞİNCİ KONGRE 1939
Tüzük değişikliyle 21 milletvekilinden oluşan Müstakil Grup oluşturuldu. Görevi partiyi denetlemek, partiye muhalefet etmekti.
ALTINCI KONGRE 1943
Savaş döneminde yapılan kongrede özel girişimin lehine devletçilik ilkesi yumuşatıldı. Parti yönetiminde liberal görüş ağırlık kazanmaya başladı. Milliyetçilik, Devletçilik ve Laiklik ilkelerine yeni eklemeler yapılıp yeni anlamlar yüklendi.
İKİNCİ OLAGANÜSTÜ KONGRE 1946
Faşizmin yenildiği savaş ardından toplanan kongrede “Değişmez Genel Başkan” ifadesi, “Genel Başkan” olarak değiştirildi. Bu değişim çok partili hayatın habercisiydi.1946 yılı Türkiye Cumhuriyeti tarihinin dönüm noktalarından biri oldu ve çok partili siyasi hayata geçildi. Toprak reformuna karşı çıkan Bayar ve Menderes’in başını çektiği grup partiden ihraç edildi. Tasfiye edilenler Demokrat Parti’yi kurdu. Türkiye çok partili seçime gitti. CHP kazandı.
YEDİNCİ KONGRE 1947
Yönünü Batılılaşma dönen CHP yönetimi parti programında radikal değişiklikler yaptı. Kongrede laikliğin yumuşatılmasına ilişkin alınan kararlar kısmen de olsa parti içinden tepkiyle karşılandı. Devletçilik, devrimcilik ve laiklik ilkelerine yönelik olarak yapılan yeni düzenlemeler, kimi delegeler tarafından Kemalizm’den verilmiş bir ödün, Karşı devrim olarak nitelendirildi. Behçet Kemal Çağlar gibi aydınlar partiden ayrıldı. Kimi kongre delegeleri komünizme karşı sert önlemler istedi.
SEKİZİNCİ KONGRE 1950
Seçim yenilgisi, DP’nin iktidar olması partide ilk kez İnönü’ye yönelik eleştirilerin artmasına yol açtı. 15 Mayıs Demokratları adı verilen delege grubu partide gençleşmenin önünün açılmasını istedi. İnönü koltuğunu korudu. Atatürk’ün çağdaşlaşma kavramı yerini Batılılaşmaya bıraktı.
DOKUZUNCU KONGRE 1951
Sivas kongresinden sonra ilk kez bu kurultayda bildiri yayınlandı. CHP, DP karşısında sadece seçimi kaybetmemiş ideolojik üstünlüğü de kaptırmıştı. DP’ye benzeyerek seçim kazanılacağı düşünülüyordu.
ONUNCU KONGRE 1953
Parti programı değiştirildi; devletçiliği kapsamı sektör olarak belirlendi. Ekonomide esas olan özel sektördü. Programın giriş bölümündeki “Kemalizm” sözcüğü “Atatürk’ün Yolu” olarak değiştirildi. Kavram artık her yere çekilebilecek belirsizlikteydi.
ÜÇÜNCÜ OLAĞANÜSTÜ KONGRE 1954
Kongre tamamen seçim hazırlığına odaklandı.
ONBİRİNCİ KONGRE 1954
DP karşısında yenilgi partideki umutsuzluğu derinleştirdi. Sait Cemil Barlas gibi kimi delegeler, partinin 27 yıllık iyi ve kötü yönlerini arkada bırakılıp yeni parti kurulmasını önerdi. Bunlara göre, CHP devri kapanmıştı. Halk “Ceberut Paşa” istemiyordu.
Eleştirilere kongre tüzük değişikliğiyle yanıt verdi: Genel Başkan ve Genel Sekreter ile 30 kişilik parti meclisinin kurultayca seçilecekti. Parti Meclisinden seçilecek 5 üye ile Genel Sekreterin seçeceği 2 Genel Sekreter Yardımcısının Merkez Yürütme Kurulunu oluşturmasını kararlaştırdı.
ONİKİNCİ KONGRE 1956
Türkiye’deki siyasi tansiyonun artması İnönü’nün koltuğunu güçlendirmesine neden oldu. Kurultayda İsmet İnönü, 1021 delegenin 1020’sinin oyunu alarak tekrar Genel Başkan seçildi.
ONÜÇÜNCÜ KONGRE 1957
Ülke siyasi olarak ikiye bölünmüştü. CHP kongre bildirisinde Anayasa Mahkemesi, iki meclis kurulması, memura sendika hakkı verilmesi gibi demokratikleşme önerileri vardı. Keza kongre muhalefetteki üç parti ile ittifak kurarak seçime girmesine izin verdi.
ONDÖRDÜNCÜ KONGRE 1959
Seçim başarısızlığına rağmen kurultay “iktidara yürüyen parti” havasında gerçekleştirildi. Hukuk devletinden, işçi haklarından bahsedilmeye başlandı. İlk kez ortaya atılan “Ortanın Solu” kavramıyla orta sınıf ve aydınların partiye kazandırılma hedefi kondu.
ONBEŞİNCİ KONGRE 1961
27 Mayıs 1960 askeri müdahalesinden sonra toplanan kurultay hemen demokrasiye geçilmesini açıkladı. Partide Kasım Gülek hizbi çıksa da İnönü koltuğunu korudu.
ONALTINCI KONGRE 1962
1961 seçiminde birinci parti olarak çıksa da İnönü başbakan olsa da CHP umduğunu bulamadı. Partiler gruplaşmalar oldu; Kasım Gülek, Avni Doğan ve Nihat Erim partiden bir yıl süreyle ihraç edildi. Kurultay, insan haklarına dayalı rejim vurgusu yaptı.
ONYEDİNCİ KONGRE 1964
Devletçilik ilkesi ana tartışma konusu oldu. Demokratik devletçilik kavramı ortaya atıldı. İşçilere grev işverenlere lokavt hakkı verilmesi istendi. Partide ideolojik bulanıklık sürdüğü için Kemalist Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Falih Rıfkı Atay partiden istifa etti. Bir grup gençte Kemalizm’den ödünler verildiği için partiden ayrıldı.
ONSEKİZİNCİ KONGRE 1966
Askeri cuntalar, seçim mağlubiyeti gölgesinde yapılan kurultayda tek değişiklik, 1961-1965 arası kurulan üç İnönü Hükümetinde Çalışma Bakanı olan Bülent Ecevit’in genel sekreter seçilmesiydi. “Ortanın Solu” söylemi parti politikasına dönüştü. İnönü, “devletçi olduğumuz için ortanın solundayız” dedi.
DÖRDÜNCÜ OLAĞANÜSTÜ KONGRE 1967
Ortanın solu görüşünden ötürü parti içi tartışmalar ayyuka çıktı. Bülent Ecevit ağır olarak eleştiriye tabi tutuldu. İnönü, Ecevit’i korudu. Bunun ardından Turhan Feyzioğlu başta olmak üzere 48 milletvekili istifa etti ve Güven Partisi’ni kurdular.
ONDOKUZUNCU KONGRE 1968
Ecevit’in parti içi desteğini önemli ölçüde arttırdığı kurultay oldu. Ecevit, Atatürk devrimlerini biçimsellikten çıkaracaklarını söyledi.
YİRMİNCİ KONGRE 1970
Kurultayda Ecevit’e karşı Kemal Satır öncülüğünde karşı çıkış oldu. Ancak İnönü ve Ecevit pozisyonlarını korudular.
BEŞİNCİ OLAĞANÜSTÜ KONGRE 1972
Ecevit ekibinin il ve ilçe seçimlerini kazandığını gören İnönü partiyi olağanüstü kongreye götürdü. Kongrenin yapılacağı 5 Mayıs günü Türkiye çok gergindi. Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan’ın infaz cezalarının uygulanması beklenmekteydi.
Gerilim İsmet Paşa’ya da yansıdı, kalp krizi geçirdi. Kurultay bir gün sonrasına ertelendi. 6 Mayıs 1972 tarihinde İnönü ve Ecevit karşı karşıya geldi. İnönü açılış konuşmasında açık konuşarak “Ya ben ya Bülent” dedi ve kararı partiye bıraktı. Genel sekreter Kamil Kırıkoğlu ile ittifak yapan Ecevit de taviz vermez şekilde cevap verince oylama beklenmeye başladı. 7 Mayıs 1972 tarihinde yapılan oylama sonucunda Ecevit, parti meclisi listesi 709 oyla güvenoyu aldı. İnönü 507 oyda kalmıştı. Ve, CHP’de İnönü devri kapanmıştı.
33 yıldır Genel Başkan olarak CHP’yi yöneten İnönü 8 Mayıs 1972 tarihinde genel başkanlıktan istifa etti. 14 Mayıs 1972 günü yapılan genel başkanlık seçimi özel kurultayında 51 il başkanının adayı Bülent Ecevit 913 delegeden 828’inin oyuyla Atatürk ve İnönü’den sonra CHP’nin 3. Genel Başkanı seçildi.
YİRMİBİRİNCİ KONGRE 1972
Ecevit genel başkanlığını pekiştirdi. İnsanın insan tarafından sömürülmesine karşı çıkan “Ak Günlere” adlı seçim bildirgesi yayınlandı. CHP artık burjuvazinin değil geniş halk tabakalarının partisiydi. Ecevit ilk genel seçiminde CHP’yi birinci parti yaptı. Erbakan ile yaptığı koalisyon hükümeti öncesi “tarihsel büyük yanılgı” diye dar çerçeveli laikliği eleştirdi, tüm Müslümanların gerici görülmesine karşı çıktı.
YİRMİKİNCİ KONGRE 1974
Kongreye Ecevit’in, özgürlük, eşitlik, dayanışma, emeğin üstünlüğü, gelişmenin bütünlüğü ve halkın kendini yönetmesi olarak tanımlanan “demokratik sol” damga vurdu, kavram altı ok yanına tüzüğe eklendi. Demokratik sol Ecevit’e göre “Tepeden değil, temelden gelme bir sol” idi.
YİRMİÜÇÜNCÜ KONGRE 1976
Tüzük değişikliği ile Parti Meclisi ve Merkez Yönetim Kurulu kaldırıldı, yerine 21 kişiden oluşan “Genel Yönetim Kurulu” getirildi. Kurultay, demokratik halk devrimciliğini benimseyen dünyadaki sosyal demokrat partilerin oluşturduğu Sosyalist Enternasyonal’e katılma kararı aldı.
ALTINCI OLAĞANÜSTÜ KONGRE 1978
Anayasa Mahkemesi’nin bir sonraki kongreye üye yazılımının yetiştirilememesi uyarısı üzerine tüzük ile ilgili prosedürler düzenlendi.
YİRMİDÖRDÜNCÜ KURULTAY 1979
Deniz Baykal’ın parti içi muhalefette yükseldiği kurultaylardan biri oldu. Ecevit koltuğunu korudu, genel sekreterliğe Mustafa Üstündağ seçildi. 14 Ekim 1979 ara seçimlerde CHP’nin oy oranı yüzde 41’den yüzde 29’a düşünce Ecevit’in kendisine güvenoyu istemesi üzerine olağanüstü kurultaya gidildi. Güven tazeledi. 12 Eylül 1980 askeri darbesi tüm siyasi faaliyetleri yasakladı. Ardından 1981’de CHP’yi kapattı.
YİRMİBEŞİNCİ KONGRE 1992
Aradan 12 yıl geçti… 1979’daki 24. kongre delegeleriyle toplanan bu kurultayda, “CHP’nin aynı ad ve amblemle açılması” kararı alındı. Genel Başkanlığa Deniz Baykal 679 oy ile seçildi. Baykal, Atatürk, İnönü ve Ecevit’ten sonra CHP’nin 4. Genel Başkanı oldu.
YİRMİALTINCI KONGRE 1995
CHP ile SHP birleşti. Birleşme Kurultayı olarak geçer. Hikmet Çetin genel başkanlığa seçildi.
YİRMİYEDİNCİ KONGRE 1995
Hikmet Çetin’in adaylığını koymadığı genel başkanlık seçimlerinde Murat Karayalçın ve Deniz Baykal arasında rekabet yaşandı. Deniz Baykal oylamanın sonucunda yeniden genel başkan seçildi.
YİRMİSEKİZİNCİ KONGRE 1998
Erken seçim ihtimalleri içinde gidilen kurultayda Deniz Baykal “başbakanlığı istiyorum” dedi.
DOKUZUNCU OLAĞANÜSTÜ KONGRE 1999
Yapılan genel seçimlerden başarısızlıkla çıkmasının ardından gidilen kurultayda genel başkanlığa Altan Öymen seçildi.
ONUNCU OLAĞANÜSTÜ KONGRE 1999
Parti meclisi için yapılan kurultaya hiziplerin tartışmaları damga vurdu.
ONBİRİNCİ OLAĞANÜSTÜ KONGRE 2000
Deniz Baykal; Hasan Fehmi Güneş, Altan Öymen ve Sefa Sirmen’e karşı genel başkanlık yarışını kazandı ve 15 ay sonra yeniden genel başkanlık koltuğuna oturdu.
YİRMİDOKUZUNCU KONGRE 2001
Deniz Baykal tekrar genel başkanlığa seçildi. Küreselleşmeci neoliberalizm CHP’de “Üçüncü Yol” olarak benimsendi.
OTUZUNCU KONGRE 2003
CHP’nin 2002 yılında yapılan seçimlerden sonra ana muhalefet partisi olduktan sonra girdiği ilk kurultay. Baykal bir kez daha genel başkan olarak ayrıldı.
ON İKİNCİ OLAĞANÜSTÜ KONGRE 2004
Parti içi muhalefetin tüzük değişimi istediği kurultay, seçimsiz olarak gerçekleştirildi. CHP’de artık ideolojik temelsizlik hakimdi. Kemalizm, bürokratik seçkincilik olarak tanımlanıyordu. Altı Ok açık açık eleştiriliyordu.
ONÜÇÜNCÜ OLAĞANÜSTÜ KONGRE 2005
Deniz Baykal, rakibi Mustafa Sarıgül’ü genel başkanlık yarışında geçerek bir kez daha genel başkan seçildi.
OTUZBİRİNCİ KONGRE 2005
Muhaliflerin tüzük değişikliği önerisi reddedildi. Baykal bir kez daha genel başkanlığa seçildi.
OTUZİKİNCİ KONGRE 2008
Genel başkanlık seçimlerinde Baykal’ın karşısında Haluk Koç çıktı ancak Baykal koltuğunu yine korudu.
ONDÖRDÜNCÜ OLAĞANÜSTÜ KONGRE 2008
Partinin tüzük ve programında değişiklikler yapıldı.
OTUZ ÜÇÜNCÜ KONGRE 2010
Baykal’ın seks kasetinin ortaya çıkması ardından yapılan kurultayda Kemal Kılıçdaroğlu CHP’nin yedinci genel başkanı olarak göreve seçildi. Partisinin çizgisini özgürlükçü liberalizm diye açıkladı. Laikliğin tehdit altında olmadığını söyledi.
ONBEŞİNCİ OLAĞANÜSTÜ KONGRE 2010
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı, Baykal döneminde yapılan tüzük değişikliklerinin hayata geçirilmesini istedi. Bu durum, partide genel sekreterlik konumunu zayıflatıyordu. Bu nedenle parti yönetimi anlaşmaya varamadı ve CHP, aynı yılın aralık ayında olağanüstü kurultaya gitti. Genel sekreter Önder Sav başta olmak üzere Sav ve arkadaşları önce yönetim kurulu dışında bırakıldı, sonrasında parti meclisine alınmadı. Kılıçdaroğlu “tek adam “oldu.
ONALTINCI OLAĞANÜSTÜ KONGRE 2012
Tüzük değişikliğinin yapıldı.
ONYEDİNCİ OLAĞANÜSTÜ KONGRE 2012
Tüzük değişikliği yapıldı.
OTUZDÖRDÜNCÜ KONGRE 2012
Kemal Kılıçdaroğlu tek aday olarak girdiği kurultayda tekrar genel başkanlığa seçildi. “Emperyalizm” kavramı demode idi. Yeni-CHP kavramını ortaya attı.
ONSEKİZİNCİ OLAĞANÜSTÜ KONGRE 2014
Muharrem İnce’nin genel başkanlık için yarıştığı kurultayda Kılıçdaroğlu seçildi.
OTUZBEŞİNCİ KONGRE 2016
Tek aday olarak girdiği yarışta Kılıçdaroğlu bir kez daha genel başkanlığa seçildi.
OTUZALTINCI KONGRE 2018
1237 geçerli oydan 790’ın oyunu alan Kılıçdaroğlu yeniden genel başkan seçildi. Muharrem İnce ise 447 oyda kaldı.
OTUZYEDİNCİ KONGRE 2020
2020 tarihinde yapılması planlanan Kurultay, pandemi nedeniyle 25-26 Temmuz’a ertelendi. Kılıçdaroğlu, tek aday olarak girdiği seçimde 1318 delegeden 1251’inin oyunu alarak yeniden genel başkan seçildi. Bu kurultayda bütün delegelerin oy birliği ile İkinci Yüzyıla Çağrı Beyannamesi isimli manifesto kabul edildi.
OTUZSEKİZİNCİ KONGRE 2023
Girdiği hiçbir seçimi kazanamayan Kılıçdaroğlu ile “Değişimci” Özgür Özel karşı karşıya geldi.
